Hringtu Nu Le Ni Thawhkehnak

        U.S ram ah pangpar manh bik caan, phone call tam cem caan le chungkhar tlin cem caan cu Nu le Ni ah a si.  Nu le Ni cu ram kip nih hman a si caah Tangkhawng in Dipa tiang thlakhat hmanh lak loin hman a si. Ram  cheukhat ahcun ‘Women’s Right’ lei, i hruainak nih a chuah pi mi, ‘International Women’s Day’ hi Nu le Ni can ah an hman. A cheu ve nih cun an ram chung i an upatmi nu pakhatkhat upatnak caah an hman ve. A voikhatnak bik Nu le Ni rak tuah hlan ahhin Nu le Ni bantuk, nu ca i tuahmi ni hna an rak um ko nain Nu le Ni tiah ruah an rak si lo. 1908 ah  Anna Jarvis hmang in tuah mi hi a voikhatnak bik Nu le Ni ah cohlan a si. Nu le Ni cu innchungkhar ah nu bik maw asiloah nu can dirhmun ah a ummi hna upat peknak ni a si. 

            Nu le Ni aa thawknak kong  chim tikah hrelh awk a tha lomi cu Anna Jarvis, a hringtu anu, Ann Marie Reeves Jarvis hi a si. Amah hi U.S ram chung state pakhat, Virginia timi ah a um i fa pa hleikhat (11) a ngeih hna i, pali (4) lawng nih an chan tling tein an hman. Khrihfa a si caah Grafton, West Virginia i Mathodist Biakinn ah Sunday School a chim hna. A tuanbia tialtu hna nih an tialmi cu ‘mi thekvak tha taktak a si’, an ti. A thekvak that lawng hlah Khrihfabu lei le Community lei ah a pe taktak mi a si. Hringtu nu le nih innchungkhar caah, miphun le kan nunnak caah zeitluk i harsatnak an tuar kha a hmu khomi a si. Amah hi U.S ram ah Nu le Ni hi nu le upat peknak caah um ve seh ti a rak duhtu a si. Cu a duhnak cu ‘Mother’s Friendship Day’ le ‘Mother’s Day Work Clubs’, committee pahnih a thok/ser mi nih hin a langhter. Mah committee pahnih nih aa hmuihtinhmi cu ram chung ral (Civil War) nih a chuahpi mi i rem lonak kha daihter le zeitindah fa le tha tein kan cawnpiak hna lai ti cawnpiaknak kha a si. Voikhat cu Sunday School ah Bible chung i hringtu nu le hna kong a chimh hna. an cawnnak a dih hnu thlacamnak i a chimmi bia hna cu a fa kum 12 a si mi Anna nih a philh ti lo (Mah hihi Anna nih Nu le Ni a um khawhnak hnga a thazang nganpi ah a hman). A thlacam mi cu, “Ka saduhthah cu can khatkhat ah, mi pakhatkhat nih hringtu Nu nih kan nunnak ah tluk khawh lo dingmi thil tampi a tuahmi ruangah upat peknak ca, Nu le Ni hi an rak umter te lai ti hi a si. Hringtu nu nih a co awk ah a tlakmi a si.” Asinain Ann Marie Reeves Jarvis cu Nu le Ni a um hlan kum 3 ah mual a rak liam.

           A nu nih a thawk cang mi rian cu Anna Jarvis nih pehzulh a duh. Kum 2 a luan hnu, 1907 ah a dawtmi a nu philh lonak le upat peknak caah a nu nih Sunday School a rak chmimh hna nak Mathodist Biakinn ah amah hruainak in mitlawmte a rak pumhpi hna. Anna nih a ra laimi kum ahcun  mitlawmte ca lawng si loin zapi caah Nu le Ni cu tuah a rak duh, Sihmanhsehlaw phaisa a rak ngei lo. Cutikah, U.S ram, Pennsylvania state i city pakhat Philadephia timi i chawdawrnak (Shopping Center) nganpi a ngeitu John Wannamaker nih a voikhatnak bik Nu le Ni tuahnak phaisa cu bawmhnak a rak pek hna. Cuticun, Anna nih avoikhatnak bik Nu le Ni cu 1908 ah John Wannamaker bawmhnak thawng in Grafton, West Virginia i Mathodist Biakinn ah a rak tuah. Cu ni thengte ahcun Philediaphia ah minung a thongthong nih Nu le Ni cu an rak tuah ve. Mah hihi a voikhatnak bik Nu le Ni tuah kum cu a si. Anna cu Biakinn ah a rak kal khawh lo caah a nu duh bikmi carnation pangpar a rang mi 500 cu a nu, mi lungthiang a si langhternak le upat peknak caah a rak kuat hna. Mah pangpar hi Nule Ni hmelchunhnak caah hman beh a si. A sen le a rang muici in a um i a sen nih a sawh duhmi cu nu le a nung rihmi caah a si i a rang nih a sawh duhmi cu a nu le a thi cang mi caah a si.

          A voikhatnak Nu le Ni a tuahmi ah hlawhtlinnak nganpi a van hmuh tikah ruah ciamman tein Nu le Ni cu U.S. ram calendar i zungkhar ni pakhat ah chap ve a duh. "America i holiday kan ngeihmi cu pa hlawhtlinnak ca i tuahmi lawng te an si," a ti. Cucaah Anna Jarvis le amah a bawmtu hna nih zeiruang ah dah Nu le Ni kan ngeih awk a si timi  cu ca in zakhat leng an tial i an ram ah nawl ngeihtu dirhmun ah a um mi, mi tampi cu an kuat hna. Platform kip ah dir in zei ruangah dah Nu le Ni kan ngeih awk a si ti kha nal ngai le lung la ngai in an chim/au.

          1912 ahhin khua tampi le khrihfabu cheukhat nih cun kum fatin tuah ding in an calendar ah an khumh cang. Asinain, U.S calendar ahcun khumh asi rih lo. 1914 i U.S. president pakul le pariatnak a si mi Woodrow Wilson nih Nu le upatnak caah Biangreithlep, a zarhhnihnak, Zarhpini cu Nu le Ni ca i hman a si cang lai tiah min a rak thut hnu lawngah  U.S calendar ah Nu le Ni cu khumh a si.

Anna nih Nule Ni tuah hnawhchan tiah a tialmi. 

“Vawlei ah a kan hringtu le nunnak petu an si upat peknak caah. Kan nu le sinah lunglawmhnak chim le ngaihthiam hal duhnak zong a ra lengmang nain kan chim tuah lem lo. Nu le Ni cu mah bantuk lungchung um biaruah caan a si. Nu le he caan hman ti i zeitluk special an sinak kha chimh hna in an lunglawmh ter ding. A nu he a um ti ti lomi zong nih a nu a dawtnak kha phone in a chawnh lo hmanh ah ca tal cu a kuat ding a si.”

Nule Ni a rak thok ka hrawng i an rak hman ning cu:

• ·         Biakinn ah an rak i pum
• ·         Nu le sinah dawtnak le lawmhnak ca kuat
• ·         Card i pek le kuat
• ·         Laksawng le Pangpar an rak i pek

         A hohmanh nih an chim ka theih bal lomi cu Anna Jarvis nih Nule Ni a rak thok mi a ngaihchihnak kong a si. Nikhat cu a hawipa, John Wanamaker lakphak dawr ah a kal i rawl (salad) a cah. Salad a cahmi cu “Nule Ni Salad” tiah an auh. Mah a hmuh bak cun a thin a hung tuk i a kheng ning in tuang ah a tengh. Chawlettu company pawl nih Nule Ni card hna an van siam pangpar hna an van zuar thluahmah tikah Anna cu Nule Ni a awt kha aa ngai chih tuk than. Chawlehnak i an hman caah a duh lo hi si. Kumkhat cu Nule Ni an lawmhnak ah a va buai hna i thong ah an thlak.

            Anna cu kum 84 a si ah mual a liam i amah upatnak caah thih dar 84 anrak tum. Amah cu um ti hlah hmanhsehlaw Nule Ni a rak thokmi cu nihin tiang in a hmun.

       

Theihtlei;

• Kawl Ram ahhin 1995 ah U Thu Kha hmang in Nu le Ni cu a voikhatnak bik rak tuah a si. Lahpi ni ah tuah a rak si peng.
• Lairam ahhin tihciah cun theih a si lo nain 1990 kum hrawngah HBA nih Nule Ni hi rak tuah dawh a si.  (HBA GS sin in hngalhnak).
•    1908 ah Nule Ni cu ram pakhat i state pahnih ah a voikhatnak bik rak hman a si. Kum 109 a van luan i 2017 ahcun ram 196 chungah ram 172 nih hman a si cang. Ram kip nih kan hman ni tu a khat cio lo, Tangkhawng in Depa tiang thlakhat hmanh cat lo tein hman a si. Ram 87 nih Biangreithlep a zarhhnihnak, Zarhpini ahhin hman a si. Ram 85 nih ni dang ah hman a si i Ram 24 hi Nule Ni a hmang ve rih lomi an si.

Note: Van Lian Uk ( Uk Bawi ) presentation tialmi chungin